Ölkə yeni seçkilər ərəfəsində – prezident və parlament…

Sentyabrın 26-da keçirilən referendumda prezident İlham Əliyevin Azərbaycan Konstitusiyasına təklif etdiyi dəyişikliklər paketi qəbul edildi. Seçki Məcəlləsinin 138.1 və 138.4 maddəsinin tələbinə görə, referendumun yekun nəticələri ən geci oktyabrın 21-dək elan edilməlidir.

Seçki Məcəlləsinin 140-cı maddəsinin tələbinə görə isə referendum yolu ilə qəbul edilmiş qərarın və referendumun yekunları haqqında rəsmi elanın dərc edilməsi səsvermə günündən ən geci 30 gün keçənədək MSK tərəfindən həyata keçirilməlidir. Məhz bundan sonra referendumun nəticələri qüvvəyə minəcək və ölkə yeni dəyişikliklər edilmiş konstitusiya ilə idarə olunmağa başlayacaq.

Referendumun nəticələri qüvvəyə mindikdən sonra ölkə prezidenti konstitusiyaya əsaslanaraq 1-ci vitse-prezident, vitse-prezidentlər təyin etməlidir. Hakimiyyət rəsmilərinin, iqtidara yaxın deputatların, bir sıra siyasətçilərin və ekspertlərin indiyə qədər verdiyi açıqlamalarda, proqnozlarda referendumun nəticələrinin qüvvəyə minməsindən sonra ölkədə ciddi dəyişiklərin, islahatların həyata keçiriləcəyi vurğulanır.

Qərbin referendumdan  sonra da sərgilədiyi mövqe-ABŞ Dövlət Departamentinin, Avropa Birliyinin və AŞ PA-nın səsvermənin nəticələrini birmənalı olaraq tanıması iqtidarla dərin bir anlaşma olduğu barədə öncədən yayılmış xəbərləri təsdiqlədi. Qərb referendumdan əvvəl də hakimiyyətə münasibətdə müxalifətin gözləntilərinə rəğmən, ehtiyatlı mövqe tutdu. Səsvermənin nəticələrinin tanınması isə bir daha təsdiq etdi ki, iqtidar “qəfil və gözlənilməz” hesab olunan dəyişiklilərin əsl məqsədini,  prezident üsul-idarəsini möhkəmləndirəcək, iqtisadi və siyasi islahatlara isə ciddi yön verəcək yeni konstitusiyanı Qərblə razılaşma əsasında həyata keçirməyə üstünlük verib.

Bu səbəbdən “niyə hakimiyyətlə anlaşırlar” və ya “Qərb niyə konstitusiya  dəyişikliklərinə qarşı çıxmadı” demoqojisi ciddi təhlilə əsaslanmır. Diqqət etsək görərik ki, prezident referendum ərəfəsi də, səsvermədən sonra da  “Azərbaycanla diktə dili ilə danışmaq olmaz” bəyanatları verib. Bu həm də o deməkdir ki, Qərb ölkələri- ABŞ, Avropa Birliyi, Avropa Parlamenti, Avropa Şurası kimi təsisatlar da bu gerçəyi qəbul ediblər və Azərbaycanla münasibətlər sistemi indi hədə və təhdid dili ilə deyil, razılaşma əsasında gerçəkləşir.  “Qərblə razılaşma” tezisinin arxasındakı gerçəklik budur…

İddialara görə, Qərblə razılaşmanın ən mühüm bəndləri sırasında ölkədə geniş iqtisadi islahatların keçirilməsidir. İqtisadiyyatın liberallaşması, qeyri-neft sektorunun inkişafı strategiyası, iqtisadi azad zonaların yaradılması, tədricən hətta icra hakimiyyəti strukturlarının belə “ASAN-xidmət” modelinə keçirilməsi kimi inqilabi dəyişikliklər artıq başlayıb. Məlumatlara görə, iqtisadiyyatın bütün sahələrinə aid olan daha geniş proqram həyata keçiriləcək ki, bu da Azərbaycanda stabilliyi və inkişafı yaxın 10 ildə qarantiya edə biləcək. Regionda stabil və inkişaf etmiş Azərbaycan Qərbin də əsas istəyidir ki, bunun üçün də hiss edilə biləcək hər hansı maneə yoxdur. Bəzi qurumların hakimiyyətlə bağlı ara-sıra rast gəlinən sərt mövqeyinə gəlincə, bunlar siyasi və iqtisadi islahatları əngəlləyə biləcək səviyyədə deyil.

İqtisadi və siyasi islahatlar yeni prezident seçkilərini də gündəmə gətirib. Məlumdur ki, yeni konstitusiya dəyişikliyi ilə vitse-prezident, birinci vitse-prezident institutu təsis olunub və bu, yeni bir situasiya yaradıb. Azərbaycanda növbəti prezident seçkilərinə təxminən iki il müddət qalır. Təhlilçilərə görə,   erkən prezident seçkilərini zəruri edən iki mühüm səbəb var. Birincisi, geniş islahatlar üçün mütləq ciddi kadr dəyişiklikləri olmalıdır.

Etimad limitini itirmiş  məmurlarla  keçid dövrü kimi ağır ola biləcək bir mərhələni adlamaq üçün yeni kadr potensialına böyük ehtiyac var. Yeni və köklü kadr islahatları üçün isə prezident seçkilərinə ehtiyac yaranır. Prezident məhz xalqdan aldığı növbəti dəstəkdən sonra Nazirlər Kabinetini buraxmalı, vitse-prezidentlər postuna təyinatlar aparmalıdır. İkinci səbəb islahatların əsas qarantı olan İlham Əliyevin 7 illik müddətinə prezidentliyinin rəsmiləşməsidir.

Prezident seçkisindən sonra  Milli Məclisin buraxılacağı da iddialar sırasındadır. Bəzi ekspertlər Milli Məclisin buraxılması iddiasına əsas görmür. Ancaq yenə belə fikirlər səsləndirilir ki, yeni  parlament seçkiləri FETÖ (“gülənçilər”) ilə də bağlı ola bilər. Türkiyə mənbələrindən sızan bilgilərə görə, hazırda Milli Məclisin tərkibində gülənçilərin olma ehtimalı yüksəkdir və hətta belə bir sıyahının Ankaradan Bakıya göndərildiyi də iddia olunur.  Bu baxımdan, yeni parlament seçkilərinin olacağı barədə də  versiyaların yaşamaq haqqı var.  Hətta siyasi dəhlizlərdə yayılan söyləntilərə görə, növbədənkənar parlament seçkiləri mart ayında keçiriləcək və ölkə parlamenti yenilənəcək.