Analoqu olmayan ölkədə “vaqon-məktəb”
Yardımlının
Deman ibtidai məktəb “binası”ndan ürəkağrıdıcı
reportaj
Sistem
orta məktəb direktorlarından, rektorlardan sədaqətli kölə yetişdirməyi tələb edir
Sistem üçün peşəkarlıq, savad, bilgi əhəmiyyətsizdir. Onun üçün əhəmiyyətsizdir
ki, ölkəsində mütəxəssis yoxdur
Ötənlərdə Abbas Atilayın restoran açdığını
eşitdiyimdə, çox məyus olmuşdum. Çünki
onu həmişə fotokamera ilə görməyə öyrəşmişdim. Başa düşürəm, burada qəribə bir
şey yoxdur. İşindən əlavə başqa bir işlə məşğul olmaq hər bir insanın xobbisi
ola bilər. Üstəlik, nəzərə almalıyıq ki, ölkəmizdə sadəcə bir işlə məşğul olub,
yaşamaq, ailəni də yaşatmaq çətin məsələdir.
Amma etiraf edim ki, bunlara rəğmən, məlum
restoranın Abbas bəyi fotoqrafiyadan soyuda bilmə ehtimalını düşünərək, narahat olmuşdum. Çünki
daima üzərində işləyib, yaşından asılı olmayaraq, öyrənməkdə maraqlı olan insanlara hər zaman, hər sahədə ehtiyacımız var. Nə isə ki, Abbas bəy
fotoqrafiyanın onun üçün hər şeydən üstün olduğunu sübut etməkdə gecikmədi.
(bunların mövzuya dəxli yoxdur, sadəcə
bildirmək istədim.)
Beləcə, Abbas bəyin növbəti, gözəl bir bir
fotosessiyasını izlədim. Çəkiliş Yardımlı rayonu Deman kəndində baş tutmuşdu.
Maraqlananlar bu ünvanda fotosessiyanı
izləyə bilərlər. http://www.azadliq.org/media/photogallery/25256348.html. Fotolarda diqqətimi çəkən Deman kənd ibtidai sinif məktəbinin
binası oldu. Düzdür, oraya bina deməklə nə qədər böyük səhv etdiyimi
anlayıram. Deman kənd ibtidai sinif məktəbi
balaca bir vaqonda, bəli, balaca bir vaqonda yerləşir. Bu ibtidai məktəbi bitirəndən sonra isə kənd şagirdləri orta məktəbi davam etdirmək üçün ən
yaxınlıqda yerləşən Avaş kəndinə getməli olurlar. Səhər tezdən saat 6-nın yarısından yola düzələn şagirdlər,
8km-lik yolu qət edərək, yalnız saat
11-in yarısı Avaş kənd orta məktəbinin ikinci və ya üçüncü dərsinə çata bilirlər.
Qayıdaq, Deman
ibtidai məktəb “binasına”.
Bu ibtidai məktəb binasının, yəni
vaqonunçöl görüntüsü kifayət qədər ürəkağrıdıcı, “binanın” içərisindəki mənzərə
isə bir o qədər təəccüblü idi. (Əslində,
bəlkə də orada qətiyyən təəccüblü heç nə
yox idi. Sadəcə mən təəccüblənmişdim.)Sosial problemlərin içində
itib-batan kəndin, içərisində köhnə partaların, balaca bir lövhənin, tavanınını sıradan çıxarmış yağış
damcılarının qoyduğu ləkənin olduğu bu balaca
məktəb vaqonunundivarından asılı
portretləri görəndə, təəccübümü gizlədə
bilmədim.Lövhənin üzərində ümummilli liderimizin, bir az aralıda isə, cənab
prezidentimizin portretləri asılmışdı.
Başqa bir şey fikirləşməyin, məni təəccübləndirən
bu portretlər deyildi. Məni təəccübləndirən o idi ki, nəyə görə Deman kənd
camaatı bu təhsil ocağının divarından
birinci xanımımızın portretini asmamışdı? Bunun səbəbini axtarmağa
başladım. Sonra düşündüm ki, yəqin Deman kəndliləri birinci xanımımızdan
inciyiblər. Səbəb isə çox sadədir. Demək
olar ki, ilin çox hissəsini yeni məktəb binası tikdirməkdə, o binaların
açılışında iştirak etməkdə olan birinci xanımımız Deman kəndliləri üçün məktəb binası tikdirməyib. Kəndlilər də
buna etiraz olaraq, birinci xanımımızın portretiniməktəbin, daha doğrusu,
vaqonun divarından asmaqdan imtina ediblər. Təbii ki, bu, mənim tapdığım izah
idi. Əgər səbəb doğrudan da, bu idisə, onda, bütün səmimiyyətimlədemanlıları
arxayın etmək istəyirəm ki, əgər birinci xanım bu “məktəbdən” xəbər
tutarsa, onda mütləq Deman kəndi üçün
ümummilli liderimizin adını daşıyan fonda layiq gözəl bir məktəb binası tikdirər.
Ümid edək ki, bu xəbər ona tezlikləçatar.
Yaxşı, deyək ki, xəbər birinci xanıma çatdı, o da öz növbəsində məktəb tikilişi
üçün fəaliyyətə başladı. Bəs, sonra nə olacaq? Elə məni də sonrası
maraqlandırır.
Bir neçə il əvvəl
Aqşin Yeniseydən müsahibə alanda, bildirdi ki, universitetə
qəbul olduğu ildən bəri, onların kəndindən hələ bir uşaq belə, ali məktəbə qəbul
olmayıb. O vaxt Yeniseyin universitetə qəbul
olmasının üzərindən ən azından 10 il keçmiş idi. Amma bu 10 il ərzində elə cənub bölgəsində yerləşən o kənddən bir uşaq belə, ali məktəbə qəbul
olmamışdı.Elə bircə bu fakt və Deman kənd
şagirdlərinin iztirabları hər il regionlardakıorta məktəb şagirdlərinin
imtahanlarının nəticələri ilə bağlı verilən
statisktikaya təəccüblənməməli olduğumuzu göstərir. Heç Bakıda da vəziyyət
fərqlideyil. Ümumiyyətlə, bizim orta məktəblərdə demək olar ki, dərs keçən müəllim
yoxdur. Üstəlik, dərs keçməyi bacaran müəllim
də yoxdur. Deyək ki, elə Deman kəndində
bir məktəb binası tikildi. Bundan
sonra ilk olaraq o məktəbdə dərs demək üçün peşəkar müəllimlər tələb olunacaq. Daha doğrusu, tələb
olunmalıdır. ( Daha hansısa məzundan rüşvət alıb, işə götürmək yox)İkinci bir məsələ,
peşəkar müəllimlərin ucqar kəndlərə
gedib, müəllim işləmələrini təmin etməkdir.
Bu problemi də həll etmək çətin deyil. Deyək ki, dövlət büdcəsindən rayonda işləməyə gedən
hər bir müəllim üçün yüksək məvacib ayrıldı. Bəs, bunun qarşılığında, ölkədə
,hansısa kənd məktəbində, elə Bakının
özündə şagirdlərə dərs deməyə hazır olan, dünya təhsil sistemindən anlayışı
olan, ən önəmlisi uşaqlarla işləməyi, insan yetişdirməyi bacaran mütəxəssislərimiz
varmı? Söhbət gedib, dərsi lağ-lağıya çevirməkdən getmir. Əsl vətəndaş, şagird yetişdirməkdən gedir.
Ölkədə bunu bacaracaq nə qədər mütəxəssisimiz var? Rayonlarda dərs deyən elə müəllimələr var, atasının imkanı hesabına
universitetinin qapısını belə görmədən
müəllim diplomu alıb, gəlib, uşaqlarına dərs keçir.(belələri Bakıda da
çoxdur.) Belə müəllimələr tənəffüs zamanı
yaşlı bir müəllimədən həmin gün keçəcəyi dərsi öyrənib, sonra sinif otağına
yollanır. Bakının orta məktəblərindəki
müəllimlərin əksəriyyəti daha
1-ci sinifdən (bəli,daha 1-ci sinifdən) uşağın, valideynin üzünə deyirlər ki, uşağınızı
yanıma məşğələyə qoymasanız, ona
dərsi izah etməyəcəm, çünki vaxtım yoxdur. Başa düşə bilmirsən ki, bu müəllim dərs
vaxtı niyə dərsini düz-əməlli keçməməlidir ki, sonra da ona əlavə vaxt lazım olsun? Bizim orta məktəb müəllimləri şagirdlərə
qızları üçün çay servizi satılan
mağazanın ünavanı yazıb verirlər. Get, o çay dəsgahını al, sənə qiymət yazım. Nə bilim, sinfə girib,
uşaqlarla “mafia” filan oynayanlar da var.
Əlbəttə, hər şey sistemdən asılıdır. Sistem necə
qurulubsa, nəticə də ona uyğun olmalıdır.İstənilən sahədə olduğu kimi, müəllim
yetişdirməkdə də Azərbaycan universitetləri çox geridərir. Ali məktəblərimizin demək olar ki, sovet dövründən qalma dərslik
və müəllimlərdən ibarət olduğunu, bu gün
dünyada çıxan yeni dərsliklərdən, kəşflərdən, yeniliklərdən xəbərsiz qalmasını bir tərəfə qoyuram. Ümumiyyətlə, bizim təhsil sistemimiz heç bir
müstəqil fikri olmayan, rüşvətlə qiymət alan,
rektora,müəllimlərə yaltaqlanmağı, seçkiqabağı təşfiqat kampaniyasında
kimin mitinqinə getdiyini belə bilməyən, amma rahatca o mitinqə aparıla bilən,
prezident seçkilərində bədənində bülletn
gizlətməyi özünə vəzifə borcu bilən müəllimlər,
mütəxəssislər yetişdirməklə məşğuldur.
Çünki sistem orta məktəb direktorlarından, rektorlardan sədaqətli kölə yetişdirməyi tələb edir. Sistem üçün peşəkarlıq, savad, bilgi əhəmiyyətsizdir. Onun üçün əhəmiyyətsizdir
ki, ölkəsindəmütəxəssis yoxdur. Onun
üçün əhəmiyyətli olan hüququnu bilməyən, azad olmaq istəməyən fərdlərin,kölələrin çoxluğudur.
Bölgələrdə ən son dünya standartlarına uyğun məktəb
binaları, diaqnostika mərkəzləri tikdirən, onların içini son texnologiya ilə bəzəyən
sistem dərk etmək istəmir ki, bu binaların içində MÜTƏXƏSSİS işləməlidir. Ölkədə
mütəxəssisin yetişməsi üçün isə hər şey
orta məktəbdən başlayır. Əgər bir məktəb
binasının içindəpeşəkar müəllim, bir diaqnostika mərkəzinin içində ən son texnologiyadan istifadə etməyi
bacaran həkim, tibb bacısı olmayacaqsa, onda dövlətin bu qədər pulunu talan
edib, acgöz məmular üçün daha bir yeyinti yeri təşkil etmək, bu binaların
tikdirmək kimin üçündür?
Əslində, binaların
kimlər üçün tikildiyi hamımıza aydındır.
Bir şey də aydındır ki, vəziyyət
günü-gündən daha da ağırlaşır. Bir balaca düşünməyi bacaran hökümət öz addımlarını bir daha ölçməli, islahatlara getməlidir. Əks halda, özünün
mütləq çöküşünü gözə almalı olacaq.
Çünki belə davam edərsə, bu çöküş qaçılmaz olacaq.
P.S.Bütün
bunlara baxmayaraq, Azərbaycanda hələ də müəllim adının bütün şərəfini dərk edən az da olsa, şərəfli, peşəkar müəllimlərimiz
var. Mən onların qarşısında baş əyirəm.
İzolda
Ağayeva xüsusi olaraq “Yeni Cumhuriyyət” üçün
Fotolar Abbas Atilayındır
Short URL: http://www.cumhuriyyet.net/?p=4124